QALA NEWS

07 İyun Çərşənbə

Bakı 20˚

SİYASƏT
ÖLKƏ
SOSİAL
HADİSƏ
İDMAN
MƏDƏNİYYƏT
MARAQLI
MUSAHİBƏ
ŞOU-BİZNES
Covid-19
DÜNYADA
HƏRBİ
İQTİSADİYYAT


MUSAHİBƏ









MUSAHİBƏ
03 Nov 2022
Aleksey Kuleba: “Biz qələbəyə köklənmişik, başqa fikrimiz yoxdur” - MÜSAHİBƏ
Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi dünya siyasətinin gündəmində əsas məsələ olaraq qalmaqda davam edir. Kiyev Vilayət Dövlət Administrasiyasının rəhbəri Aleksey Kuleba “Report”un Şərqi Avropa Bürosuna müsahibəsində Ukraynada baş verən son hadisələr, Kiyev vilayətindəki vəziyyət, son hücumlar zamanı ciddi ziyan dəymiş energetika infrastrukturunun durumu barədə məlumat verib. - Oktyabrdakı nisbi sakitlikdən sonra Rusiya Ukrayna paytaxtına və ölkənin digər şəhərlərinə kütləvi hava hücumlarını bərpa edib. Bu aviazərbələr nəticəsində şəhər və vilayət infrastrukturuna nə qədər ziyan dəyib, maddi ziyan nə qədərdir? Yenə insan tələfatı olubmu? - Oktyabrın 10-11-də və 17-18-də havadan və Rusiya ərazisindən vilayətin mühüm infrastruktur obyektlərinə və yaşayış məntəqələrinə raket zərbələri endirilməsi davam etdirilib. Təəssüf ki, itkilər də olub – 1 nəfər ölüb, 10 nəfər yaralanıb və onların hamısı hərbi əməliyyatlarla heç bir əlaqəsi olmayan mülki şəxslərdir. Yaşayış infrastrukturunun dağıdılmasına gəlincə, 60 evə, əsasən də özəl sektora ziyan vurulub, onlardan 8-i tamamilə dağıdılıb. İnsanlar üçün bu, yeganə mənzil idi, indi onların qışı harada keçirəcəklərini tapmaq üçün çalışırıq. Çünki qarşıda bizi ən çətin dövr - qış dövrü gözləyir. Digər məsələlərlə yanaşı, onu da qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya ordusu kritik infrastruktur obyektlərimizi atəşə tutmağa davam edir, məqsəd bütün dünyaya aydındır. İndi elə vaxtdır ki, hər kəs baş verənləri görə və müşahidə edə bilər. Heç kimə sirr deyil ki, Rusiya ordusu bizi işıqsız, müvafiq olaraq susuz və istiliksiz qoymaq üçün enerji sistemimizi məhv etməyə başlayıb. Bu üsullarla bizi məhv etmək yolunu seçmək tamamilə qeyri-insanidir. Buna baxmayaraq, demək istəyirəm ki, qısa zamanda bərpa oluna biləcək bütün infrastruktur bərpa olunub və hazırda daha çox vaxt tələb edən obyektlərdə təmir işləri davam etdirilir. Təəssüf ki, bu, bütün Ukrayna ərazisində elektrik enerjisinin verilməsində kəsilmələrin olmasına səbəb olub. İndi biz enerji sistemini tarazlaşdırmaq üçün planlar və cədvəllər hazırlayırıq ki, insanlar kifayət qədər ciddi çətinlikləri nəzərə alaraq günlərini başa düşə və planlaşdıra bilsinlər. Bütün bunlar bir daha təsdiqləyir ki, Rusiya Silahlı Qüvvələrinin məqsədi danışdıqları informasiya tezisləri deyil, tamam başqa şeydir. Onlar bizi dövlət olaraq, xalq olaraq məhv etmək istəyirlər, amma işığımızın olub-olmamasından asılı olmayaraq, bunu bacarmayacaqlar. Onları məhv etməyə və torpaqlarımızdan qovmağa davam edəcəyik. - Hamı bilir ki, bu zərbələrin əsas hədəfi mülki obyektlər, o cümlədən enerji obyektləridir. Vilayətdə nə qədər belə obyektə ziyan dəyib? Vilayətdə elektrik enerjisinin verilişində yaranmış kəsintilərin mövcud vəziyyətinin aradan qaldırılması üçün hansı operativ addımlar atılır? Hazırda əsasən istiliklə bağlı qışa hansı hazırlıq işləri görülür? - Mühüm əhəmiyyət kəsb edən infrastruktura – enerji obyektlərinə gəlincə, bununla bağlı dəqiq rəqəm deməyəcəyəm, amma bir neçə enerji obyektinə qarşı ciddi hücumlar həyata keçirilib. Dağıntılar var. Üstəlik, bu obyektlər arasında ciddi ziyan dəymişləri də var və onların təmir edilməsi uzun müddət, məsələn 1 il sərf oluna bilər. Tez bir zamanda, operativ şəkildə lazım olan addımlar atılıb. Yəni ortamüddətli dövr – 1 ay üçün lazım olan hər şey edilib. Bu işlər ya icra edilib, ya da planlı şəkildə noyabrın ortalarına qədər həyata keçiriləcək. Qeyd etmək istərdim ki, bu işdə əməyi keçən bütün energetiklər, hər bir kəs qəhrəmandır, çünki onlar hava həyəcanı siqnalına, yeni atəş risklərinə baxmayaraq, istehlakçıların, əhalinin elektrik enerjisi ilə təmin olunması üçün çalışıblar. İsitmə mövsümünə və bu qış bizi gözləyən çağırışlara gəlincə, həqiqətən də bizi böyük çağırışlar gözləyir. İsitmə mövsümünün bizim üçün böyük çağırış olduğunu anlayırıq. Hərbi risklər, Rusiya ordusunun qeyri-adekvat hərəkətləri – onlar mühün əhəmiyyət kəsb edən infrastrukturumuzu məhv edir – səbəbindən bizim üçün qış mövsümü çətin keçə bilər və insanlar istilikdən və elektrik enerjisindən məhrum ola bilər. Amma biz buna hazırlaşırıq. Qış mövsümünü keçə bilməyimiz üçün planlarımız var. Bizim üçün ən başlıca hədəf hər bir vətəndaşımızın həyatını qorumaqdır. Məsələn, Kiyev vilayətində 720 isitmə məntəqəsi qururuq. Buraya əsasən müəyyən sayda - 50-dən 300-ə qədər insanın yerləşə biləcəyi böyük inzibati binalar daxildir. Bu isitmə məntəqələrinin, inzibati binaların avtonom olması üçün işlər görürük. Bu avtonomluq 24 saatdan çox müddətə dözümlü olmalıdır. İndi bunun 72 saata və daha uzun müddətə qədər artırılması üzərində çalışırıq. Bu isitmə məntəqələrində lazımi isti əşyalar, qida ehtiyatı, su və təbii ki, rabitə vasitəsi olacaq. Çünki indi üzləşdiyimiz əsas problemlərdən biri odur ki, elektrik enerjisinin kəsildiyi ərazilərdə müəyyən müddətdən sonra rabitə ilə bağlı da problemlər yaranır. - Bu dəfə hücumlarda İranın kamikadze-dronlarından istifadə edilir. Bu dronlara qarşı hansı tədbirlər görülür? İranın Ukraynaya qarşı təcavüzdə belə iştirakına cavab necə olmalıdır? - Təəssüf ki, İran Ukraynaya qarşı istifadə edilən silahları Rusiyaya verməklə özünü Rusiyanın hərbi cinayətləri ilə eyni pilləyə qoydu. Məncə, bu cür hərbi cinayətlər törədən ölkələrin - Rusiya, Belarus, və yeni qoşulan İranın rəhbərləri cəzalandırılmalıdır. Niyə Rusiya son 30 ildə qonşu ölkələrə - müstəqil dövlətlərə qarşı Çeçenistanda, Qafqazda və digər respublikalarda təcavüzkar hərəkətləri davam etdirir? Çünki bu 30 il ərzində o, heç bir siyasi və hərbi məsuliyyət daşımayıb. İndi də eyni şey Ukraynaya gəlib çatıb. Bu, tam cəzasızlıqdan xəbər verir. Dünya ictimaiyyəti buna yol verənləri məsuliyyətə cəlb etmək üçün bir yol tapmalıdır. Ukrayna ərazisindəki İranın pilotsuz uçuş aparatlarına gəlincə, bu gün deyə bilərik ki, onlarla necə davranacağımızı aydın başa düşürük. Son hücumlar göstərdi ki, biz bu hava hədəflərinin ya 95, ya da 100 faizini vururuq. Bütün bunlar ona görədir ki, biz Kiyevə və Kiyev vilayətinə edilən ilk hücumlardan sonra adaptasiya olunmuşuq və indi bu hücumların mahiyyətini daha yaxşı başa düşürük. Hava hücumundan müdafiə qoşunlarımız 24/7 rejimdə daimi nəzarət həyata keçirir, potensial təhlükələri qiymətləndirir. Bu, bizə lazım olan yerlərdə əlavə müdafiə qüvvələri yaratmağa imkan verir. Əminəm ki, biz bundan sonra da səylərimizi artıracağıq və düşmənə nə İranın PUA-larının, nə də başqa silahların onlara kömək etməyəcəyini göstərəcəyik. - Ümumiyyətlə, müharibənin ilk günləri ilə müqayisə aparsaq, Kiyevin hava hücumundan müdafiəsi nə dərəcədə yaxşı təşkil olunub? Ukraynaya yeni hava hücumundan müdafiə sistemləri verilirmi? - Konkret rəqəm deməyəcəyəm, çünki bütün bunlar ona gətirib çıxarır ki, informasiya mənbələrdən, xüsusən də rəsmi mənbələrdən götürülür, müqayisə edilir və bizə qarşı istifadə olunur. Son hücumda Kiyev vilayəti ərazisində aşkar etdiyimiz hədəflər dəf edilib. Artıq bununla bağlı zarafatımız da var. Orada deyilir ki, müharibənin ilk günlərindəki şəhəri təcili tərk etmək, ərzaq ehtiyatı yığmaq və s. ilə bağlı elanlar artıq “Kiyevin hörmətli sakinləri, xahiş edirik ki, evdə olarkən avtomat silahlardan pilotsuz uçuş aparatlarını vurmayın” ilə əvəz olunub. Həyatımız beləcə dəyişib. Müharibənin ilk günlərində insanlar qorxurdularsa, özlərinin və ölkəmizin taleyinin necə cərəyan edəcəyini bilmirdilərsə, indi heç bir qorxu yoxdur, insanlar uyğunlaşıb və qələbəyə qədər dayanmağa hazırdırlar. Başqa fikrimiz də yoxdur, hamımız qələbəyə köklənmişik. - Hazırda Ukraynaya şimaldan, Kiyev istiqamətində, Belarusdan hücumların mümkünlüyü müzakirə olunur. Bu nə dərəcədə realdır? - Biz Belarusun müstəqil dövlət olduğunu düşünürdük, amma təəssüf ki, fevralın 24-də bu müstəqil ölkənin artıq olmadığını gördük. Onlar öz ərazilərini istifadə üçün tamamilə Rusiya ordusunun ixtiyarına veriblər. Belarus ərazisindən Kiyev vilayətinə böyük hərbi birləşmə daxil olub. Belə bir qonşumuz olduğu üçün buna hazır olmalıyıq. Bununla əlaqədar, aprel ayında hücumu dəf edib Kiyev vilayətinin ərazisini azad etdikdən dərhal sonra sərhədlərin möhkəmləndirilməsinə keçdik. Bu iş hər gün davam edir. Ərazi sərhədlərimizi elə möhkəmləndirəcəyik ki, düşmən sərhəddən uzağa, Kiyev vilayətinin dərinliklərinə və bununla da Kiyev şəhərinə gedə bilməsin. - Müharibənin ilk günlərində Kiyev vilayətini çox adam tərk etdi. Kifayət qədər vaxt keçib. Nə qədər adamın geri qayıtması barədə məlumatınız varmı? - Deyə bilərik ki, pik dövrlərdə 1 milyona yaxın insanın Kiyev vilayətini tərk etməsini qeydə almışıq. Müharibədən əvvəl vilayətin təxmini əhalisi 2,5 milyon nəfər idi. İndi həmin 1,5 milyonun 50%-i geri qayıdıb. Hadisələrin necə inkişaf edəcəyindən asılı olaraq, bəlkə də insanlar gedəcəklər. Bu, əsasən belə şəraitdə yaşamaqda çətinlik çəkən qadınlara və uşaqlara aiddir. Hadisələrin belə inkişafı mümkündür, bunu başa düşürük. Amma ötən ay biz əksinə, kifayət qədər güclü axının şahidi olduq. İnsanlar ya xaricdən, ya da Qərbi Ukraynadan evlərinə qayıdırlar. Heç kim özünə məxsus olmayan evdə, vətənindən kənarda yaşamaq istəmir. İndi, ölkə çətin tarixi məqamda olanda babalarımızın, ulu babalarımızın etdiklərini etməliyik. Əlbəttə, insanlar burada olmaq və dəstək olmaq istəyirlər - indi istənilən yardıma çox ehtiyac var. Hər kəsin öz cəbhəsi var, hətta bu gün sadəcə küçəni süpürən adam da rol oynayır. Ona görə də belə yekunlaşdıra bilərəm ki, həyat səviyyəsi pisləşsə, işıqsız, istiliksiz qalsaq, təbii ki, insanlar gedəcək. Amma vəziyyət sabitləşərsə, əhalimizin geri axınını gözləyirik.
MUSAHİBƏ
01 Nov 2022
Azərbaycanda ekoturizm xidmətləri turistlər üçün əlverişlidirmi?
Dünyada 1980-ci illərdən meydana çıxan ekoturizm anlayışı özündə dayrinq, kempinq, trekkinq, raftinq, haykinq, atla gəzintilər, təbiətdə piyada gəzintilər, xizək sürmə, dağa dırmanma, alpinizm, ekologiya turizmi, yaşıl kənd turizmi, aqrar turizm və digər fəaliyyət növlərini birləşdirir. Azərbaycanda da son illər bu turizm fəaliyyətlərinə maraq var. Xüsusilə pandemiyadan sonra insanlarımız təbiətə səyahətlər etməyə daha çox meyl edir. Azərbaycan Ekoturizm Assosiasiyasının icraçı direktoru Samir Dübəndi QalaNews.com -a açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda ekoturizm sahəsini inkişaf etdirmək üçün güclü potensial var. Milli parklara giriş sayını artıra bilərik Onun sözlərinə görə, son illər Azərbaycanda ekoturizm fəaliyyətləri artıb: "Bizim 10 milli parkımız var. Bunlar xüsusi mühafizə olunan əraziləridir. Həmin ərazilərdə ekoturizm fəaliyyətlərini qurmaq və inkişaf etditmək bizim məqsədimizdir. Milli parklarımızın ərazisi Azərbaycanın ümumi ərazisinin təxminən 4,8 %-ni təşkil edir. Milli parklara nəzarət Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin səlahiyyətindədir. Biz də bu qurumla müvəffəqiyyətlə əməkdaşlıq edirik. Müxtəlif tədbirlərdə həm özümüz iştirak edir, həm də milli parklara gələn qonaqların sayının artmasına xidmət edən layihələr təklif edirik. Bu gün milli parklara üz tutan vətəndaşlarımız çox deyil. Onların sayını çoxaltmaq olar. Amma ekoturizmdə insan axınını ciddi nəzarətdə saxlamaq və tənzimləmək lazımdır. Çünki bu ərazilər xüsusi mühafizə olunan yerlərdir. Buna görə də ekoloji standartlara riayət etməklə turistlərin sayını ciddi tənzimləməliyik”. Milli parklarımızda kempinq çadırları qurulacaq S.Dübəndi qeyd edib ki, Azərbaycanda yeni ekoturizm marşrutları və yerləşmə yerləri yaradılacaq: “Hazırda Dövlət Məşğulluq Agentliyi ilə birlikdə ekoturizm üzrə yeni layihə üzərində çalışırıq. Bu layihə yaxın gələcəkdə milli parkların ərazisində ekoloji standartlara cavab verən yerləşmə vasitələrinin yaranmasına imkan verəcək. Bu layihədə kempinq və qlempinq üçün yerlərin, yüksək komfortlu çadırların yaradılması nəzərdə tutulur. Belə yerləşmə vasitələrinin yaradılması ilə insanlar təbiətə yaxın yerlərdə gecələyə biləcəklər. Həmin yerləşmə vasitələrinin ətrafında turizm potensialı və qidalanma yerlərinin yaradılması da vacib məsələdir. Hazırda bu istiqamətdə işlər gedir. Artıq Ekologiya Nazirliyi tərəfindən milli parkların ərazisinə müxtəlif marşrutlar hazırlanıb. Bu marşrutları bir də nəzərdən keçirib bəzilərini təkmilləşdirmək lazımdır". Bəzi ərazilərə giriş üçün icazə almaq vaxt aparır Assosiasiya rəhbəri bildirib ki, bu gün Azərbaycanda fiziki şəxslər və ya şirkətlər ekoturizm fəaliyyətləri təklif edir: "Bu sahədə ixtisaslaşmış kiçik agentliklər və fərdi sahibkarlar da meydana gəlib. Assosiasiya olaraq onları dəstəkləyirik və fəaliyyətlərinə töhfə verməyə çalışırıq. Bu yolda bəzi çətinliklərlə də üzləşirik. Bunlardan biri də bəzi fəaliyyətlər zamanı icazələrin alınmasıdır. Məsələn, yelkən turizmi zamanı dənizə çıxarkən Dövlət Sərhəd Xidmətindən icazə alınmalıdır. Belə icazələrin alınması bir qədər vaxt aparır. Bəzən bu icazələri öncədən almaq bir qədər çətin olur. Odur ki, biznes subyektlərinin rahatlığı üçün dövlət qurumları ilə danışıqlar aparırıq". Azərbaycanda ekoturizm qiymətləri əlçatandır S. Dübəndi ekoturizm marşrutları üçün təklif edilən qiymətlərdən də danışıb. O, hesab edir ki, bu fəaliyyətlər yeni yarandığından bazarda formalaşmış qiymət siyasəti yoxdur və təklif edilən qiymətlər fərqlidir: "Bu gün regionlara ekoturizm səyahətləri təklif edilir. Bunların çoxu bir və ya bir neçə günlük marşrutlar üzrə haykinq, trekkinq fəaliyyətlərinə qatılmaqdır. Qiymətlər isə həmin turun daxilindəki fəaliyyət və xidmətlərdən formalaşır. Bəzi paketlərdə xidmət sayı az olur. Bəzilərində yalnız bələdçi xidməti təklif edilir. Digər paketlərdə isə qidalanma və gecələmə xidmətləri də olur. Ona görə də qiymətlər fərqlidir. Amma bu qiymətlər turistlər üçün əlçatandır”. Beynəlxalq sertifikatlı dağ turizm bələdçilərimiz olmalıdır Assosiasiya rəhbəri dağ turizmi sahəsində ölkədəki çatışmazlıqlardan danışarkən bildirib ki, dağ turizmi marşrutları üçün Azərbaycanın müxtəlif zirvələri var: "Amma biz Azərbaycana gələn turistləri həmin marşrutlara çox yönəldə bilmirik. Burda müxtəlif səbəblər var. Məsələn, dağ turizm marşrutları üzrə bələdçilərin hazırlanması beynəlxalq sertifikatlaşma tələb edir. Həmin sertifikatı almaq üçün bələdçilər azı 3-4 il xaricdə təhsil almalı, xizək sürmə, dağa dırmanma və başqa fəaliyyətlər üzrə imtahanlar verməli, ilkin tibbi yardımın göstərilməsi, xilasetmə qaydalarını bilməlidir. Bu təhsili dünyada iki yerdə, Kanada Alpinistlər Federasiyası və İsveçrə Alpinistlər Federasiyasının nəzdindəki məktəblərdə almaq olur. Biz bu gün bu prosesə başlasaq 3-4 ildən sonra dağ marşrutları üzrə peşəkar bələdçilərimiz formalaşa bilər". Onun sözlərinə görə, ölkənin milli peşə kvalifikasiyasında da dağ turizm marşrutları üzrə bələdçi ixtisası təsdiqlənib və bu ixtisasın həm peşə, həm də kvalifikasiya standartları var: "Beynəlxalq sertifikatların alınması isə ona görə zəruridir ki, xaricdən gələn alpinist burda dağ turizm maşrutlarına qatılmaq üçün yerli bələdçiyə etibar etməlidir. Bu məsələ hazırda gündəmdədir. Bu barədə bir neçə dəfə müxtəlif qurumlara müraciət etmişik və bildirmişik ki, kimsə bu sahəni öz üzərinə götürüb maliyyələşdirməlidir. Çünki bu sahədə təhsil ucuz deyil. Bu prosesləri keçdikdən sonra Azərbaycana xaricdən alpinistləri dəvət edə bilərik”.




MUSAHİBƏ
15 Oct 2022
Alman alim Prezident Makrona açıq etiraz məktubu yazdı, Azərbaycanı müdafiə etdi
Almaniyalı alim, doktor Mixael Reynhard Hess (Michael Reinhard Hess) Fransa Prezidenti Emmanuel Makrona açıq etiraz məktubu yazaraq, onun bu il oktyabrın 14-də “France 2” telekanalına verdiyi müsahibədə Azərbaycanla bağlı fikirlərinə tutarlı dəlillərlə tənqidi münasibət bildirib. Açıq məktubu alim özünün Facebook sosial şəbəkəsindəki şəxsi hesabında yerləşdirib. “Nə Fransa, nə Ermənistan, nə də Azərbaycan vətəndaşıyam, bu ölkələrdə yaşayan xalqlardan heç biri ilə də etnik bağlılığım yoxdur, bununla belə, Ermənistan və Azərbaycan arasında münaqişə barədə bir neçə kitabın və məqalələrin müəllifi olan tədqiqatçı kimi Sizə kiçik bir açıq məktub yazmağı vacib saydım”. E.Makrona müraciətini bu sözlərlə başlayan alman alim, ilk növbədə, Fransa prezidentinin müsahibədə münaqişə barədə söylədiklərini özünün şəxsi fikri kimi qələmə verməsi ilə razılaşmır və onun mövqeyini həm də Fransanın rəsmi mövqeyi hesab etdiyini bildirir. Bunu aşkar məntiqsizlik kimi səciyyələndirən M.R.Hess yazır: “Çünki, bir tərəfdən siz Fransanı “vasitəçi qüvvələrin bir hissəsi” kimi təsvir edir, digər tərəfdən, həvəslə, böyük emosionallıqla və təsirli şəkildə vurğulayırsınız ki, Fransa bu münaqişədə Ermənistanı dəstəkləyir və ondan “əlini çəkməyəcək”. Mən anlamıram, hər hansı dövlət və ya siyasətçi “vasitəçilik” səylərində iştirak etməklə neytral mövqedə olmalı ikən münaqişə tərəflərindən birinin tərəfini necə saxlaya bilər”. Alman alim, həmçinin, hesab edir ki, məhz Fransa kimi tərəfsizliyi bacarmayan dövlətlərin vasitəçilik missiyası yerinə yetirən dövlətlərarası siyasi qurumların (Minsk qrupu kimi) tərkibində olması münaqişənin tənzimlənməsi üçün 1992-ci ildən həyata keçirilən diplomatik səylərin uğursuzlunun səbəblərindən biridir. E.Makronun Qarabağla bağlı qaranlıq tarixi, siyasi və hüquqi istinadlarını da qəbul etmədiyini bildirən M.R.Hess Fransa prezidentinin “Gördüyünüz kimi, Dağlıq Qarabağ beynəlxalq səviyyədə tanınmadı və buna görə də münaqişə yarandı” sözlərini misal gətirir, keçmiş muxtar vilayətin daim Azərbaycanın tərkibində olduğunu xatırladır. Alman alim “Qarabağdan və Azərbaycanın digər rayonlarından bütün işğalçı qüvvələrin dərhal çıxarılması haqqında” 1993-cü ildə BMT Təhlükəsizlik Şurasının Fransanın iştirakı ilə qəbul etdiyi qətnamələri də E.Makronun yadına salır. O, həmçinin Fransanın prezidentinin diqqətini Normandiya əyalətindəki separatçıların, Adalarla yaxınlığına görə, bu ərazinin Böyük Britaniyaya birləşdirilməsi barədə iddialara da yönəldir və yazır: “Siz çıxışınızda BMT-nin qəbul etdiyi beynəlxalq hüquq prinsiplərinə açıq və birmənalı şəkildə üstünlük vermir, sanki xalqlar və dövlətlər arasında münasibətlərdə, əksərən yersiz qeyri-rəsmi söhbətlərin istənilən vaxt “mübahisə” üçün dəlil kimi istifadə edildiyi, separatçıların işinə yarayan konsepsiyadan yapışırsınız”. M.R.Hess “müharibəni Azərbaycanın başlaması, əraziləri işğal etməsi” barədə Fransa prezidentinin əsassız iddialarına da açıq məktubda tutarlı cavablar verir, 1991-ci ildən başlanan erməni təcavüzü, erməni silahlı dəstələrinin törətdiyi kütləvi qətllər, o cümlədən Xocalı hadisəsi barədə həqiqətləri xatırladır. Almaniyalı alim ötən əsrin əvvəllərində baş verdiyi iddia edilən uydurma “erməni genosidi”ni Ermənistan-Azərbaycan konflikti kontekstində xatırlatmasını isə E.Makronun çıxışının ən təhlükəli məqamı kimi səciyyələndirir. Fransa prezidentinin müsahibəsində söylədiklərinin onun bir siyasətçi kimi ölkəsindəki erməni dairələri ilə yaxşı münasibət qurmaq istəyi ilə bağlı olduğunu ehtimal edən M.R.Hess onu qarşı tərəfindən səsini eşitməyə, fransızdilli mühitdə azərbaycanlıların dəlillərini ortaya qoyacaq çox az sayda araşdırmaçıları və publisistləri də görməyə çağırır, həmçinin, münaqişə tərəfləri arasında sülhə nail olmaq naminə E.Makrona vasitəçi və arbitr mövqelərini bir-birinə qarışdırmamağı tövsiyə edir. Xatırladaq ki, 55 yaşlı alim Mixael Reynhard Hess hazırda Azad Berlin Universitetində və Giezen şəhər Universitetində çalışır. Azərbaycan ədəbiyyatına, tarixinə və mədəni irsinə dair bir neçə kitabın müəllifidir. Onun bu il çapdan çıxmış almanca “Şuşanın irsi. Azərbaycan mədəniyyət paytaxtının tarixi və inkişaf yolu” kitabın ADA Universitetində və Qaçqınların və Məcburi Köçkünlərin İşləri üzrə Dövlət Komitəsində təqdimatı təşkil edilib. Açıq məktubun fransız dilində mətni ilə aşağıdakı linkdə tanış olmaq mümküdür: (https://www.facebook.com/michael.berlinistanbul/posts/pfbid0fMKBu6PvQ7uE4p9Yn47zABheo8W9LZTsJ7153TyAYrR5ySuyVAmSxNsSdJrReoHSl)
MUSAHİBƏ
15 Oct 2022
Asiyada təhlükəsizliyin gələcək strateji arxitekturası - TƏHLİL
Azərbaycan Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirəsinə üzv dövlətlər üçün mühüm logistika və qovşaq yaratmağı bacarıb. Hazırda isə yeni reallıqlar kontekstində nəqliyyat-kommunikasiya əlaqələrinin dərinləşməsi və optimallaşması üzrə tamamilə yeni bir dəhliz təklif edir. Mövzu ilə bağlı Kaspi qəzeti məqalə dərc edib. Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) üzv ölkə kimi Azərbaycan türkdilli ölkələrlə əməkdaşlığa xarici siyasətində daim mühüm yer verib. Təşkilatın tam hüquqlu üzvü Türkiyə, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, həmçinin müşahidəçi dövlət statusu daşıyan Macarıstan və Türkmənistanla Azərbaycanın ticarət dövriyyəsi 5 milyard ABŞ dollarından çoxdur. 2021-ci ilin statistik rəqəmlərinə görə, təşkilata üzv ölkələrin Azərbaycanın xarici ticarətindəki payı təqribən 15 faiz təşkil edir. Təşkilata üzv olan dövlətlər 1995-2021-ci illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatına 14 milyard dollara yaxın investisiya yatırıb. Azərbaycan isə müvafiq ölkələrin iqtisadiyyatlarına 20,8 milyard dollar sərmayə yönəldib. Qardaşlıq münasibətlərinin inkişafı Azərbaycanın türkdilli dövlətlərlə genişlənən əlaqələri Türkiyə ilə imzaladığı Şuşa Bəyannaməsi, Qırğızıstanla, Türkmənistanla imzaladığı strateji tərəfdaşlıq haqqında bəyannamələr, Özbəkistanla imzaladığı “Strateji tərəfdaşlığın dərinləşməsi və hərtərəfli əməkdaşlığın genişləndirilməsi barədə Bəyannamə” və Qazaxıstanla imzalanan “Strateji münasibətlərin möhkəmlənməsi və müttəfiqlik qarşılıqlı əlaqələrinin dərinləşməsi haqqında Bəyannamə”də öz əksini tapır. Azərbaycan həyata keçirdiyi xarici siyasətlə türk dünyası ölkələri arasında qardaşlıq münasibətlərinin inkişafına hərtərəfli dəstək verir, bu dövlətlərlə əlaqələrini daha da genişləndirir. Azərbaycan türkdilli ölkələr arasında elm, təhsil, mədəniyyət və incəsənət sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi, beynəlxalq səviyyədə türk dünyasının ortaq dəyərlərinin tanıdılması və təşviq edilməsi sahəsində də aktiv rol oynayır. Rəsmi Bakının bu siyasi xətti yalnız iqtisadi, nəqliyyat-kommunikasiya, enerji sferasında deyil, bütün sahələrdə, o cümlədən təhlükəsizlik, siyasi dialoqun inkişaf etdirilməsində də özünü göstərir. Türk dünyası və Mərkəzi Asiya ölkələri ilə əlaqələr Məhz buna görədir ki, beynəlxalq platformada Azərbaycana yüksək dəyər verilir, Prezident İlham Əliyevə türk dünyasının və Mərkəzi Asiya ölkəsi olan Qazaxıstanın ali ordenləri verilir. Türkdilli ölkələrlə, Mərkəzi Asiya dövlətləri ilə hərtərəfli əlaqələr Azərbaycanın regional və beynəlxalq müstəvidəki əlini daha da gücləndirir. Prezident İlham Əliyevin bu həftə ərzində Qırğızıstana dövlət səfəri, onun Bişkekdə Azərbaycanla Qırğızıstan arasında Birinci Dövlətlərarası Şuranın məhdud və geniş tərkibdə iclaslarında, müxtəlif açılış mərasimlərində, Azərbaycan-Qırğızıstan sənədlərinin imzalanmasında iştirak etməsi, ardınca Qazaxıstana işgüzar səfərə gəlməsi, Astanada Asiyada Qarşılıqlı Fəaliyyət və Etimad Tədbirləri üzrə Müşavirənin (AQEM) 6-cı Zirvə Toplantısının plenar iclasına qatılması bu kontekstdə xüsusilə diqqət çəkir. AQEM Asiyanın ATƏT-i kimi təqdim edilir Milli Məclisin deputatı, Türkdilli Ölkələrin Parlament Assambleyasındakı nümayəndə heyətinin üzvü, politoloq Hikmət Babaoğlu Astanada keçirilən AQEM-in 6-cı Zirvə Toplantısının dünyada baş verən mühüm dəyişikliklər kontekstində baş tutduğunu dilə gətirib. Bildirib ki, AQEM özlüyündə Asiya əhalisinin yüzdə 90 faizini əhatə edən dövlətlərin birliyi kimi çıxış edir. Millət vəkilinin sözlərinə görə, bu, eyni zamanda Asiya iqtisadiyyatının təqribən həmin potensialda inteqrasiyası deməkdir: “Ona görə də bu toplantıda müzakirə olunan məsələlər Asiya üçün regionun gələcəyi və onun Avropa ilə əlaqələri baxımından olduqca əhəmiyyətlidir. Gündəmdə olan əsas məsələlərdən bir də AQEM-in statusu ilə bağlıdır. Əgər bu müşavirə təşkilata çevriləcəksə, bu qurumun tarixində keyfiyyətcə yeni mərhələ başlayacaq və daha səmərəli fəaliyyət göstərmək imkanları yaranacaq. AQEM bəzən Asiyanın ATƏT-i kimi görülür və təqdim edilir. Ona görə də Azərbaycanın bu konfransda iştirakı bir neçə aspektdən olduqca əhəmiyyətlidir”. Təhlükəsizliyin gələcək strateji arxitekturası H.Babaoğlu söyləyib ki, bu beynəlxalq platformanın inteqrasiyası üçün rəsmi Bakı mühüm logistika və qovşaq yaratmağı bacarıb. Hazırda isə yeni reallıqlar kontekstində nəqliyyat-kommunikasiya əlaqələrinin dərinləşməsi və optimallaşması üzrə tamamilə yeni bir dəhliz təklif edir: “Bu Zəngəzur dəhlizidir. Zəngəzur dəhlizi orta vektor üzrə bütün növ kommunikasiyaların məsafəsini 300 km qısaltmaqla operativ əlaqələr və inteqrasiya təmin etmək imkanlarına sahibdir. Ona görə də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev AQEM zirvəsindəki çıxışında bir daha bu məsələyə toxundu. Eyni zamanda, erməni vandalizmini yenidən konfrans iştirakçılarının diqqətinə çatdırmaqla Ermənistanın yenə də regional sülhü təhdid etdiyini bildirdi. Azərbaycan ərazisində bir milyondan çox mina basdıran bir ölkənin indi də kommunikasiyaların açılmasına mane olması, şübhəsiz ki, AQEM ölkələrinin qarşılıqlı inteqrasiyasına da mənfi təsir göstərir. Zirvə toplantısında regional təhlükəsizlik və əməkdaşlıq məsələləri ilə bağlı Azərbaycan Prezidenti bir sıra ikitərəfli görüşlər də keçirdi ki, bunların hər biri milli təhlükəsizliyimizin və regional təhlükəsizliyin gələcək strateji arxitekturası baxımından olduqca əhəmiyyətlidir”.